دراین چند ماه اخیر موضوع انتخابات در کشور فکر و ذهنم را چنان به خود مشغول کرده بود که مجال آنرا نیافتم تا چاپ چهار کتاب پرمحتوا و ارزشمند حاصل کار و زحمت یک دانشمند و محقق پرکار کشور جناب کاندید اکادمیسین محمد اعظم سیستانی را به دوستان و علاقمندان فرهنگ و تاریخ کشور مژده دهم. اولتر از همه این موفقیت را به جناب شان و فامیل محترم صمیمانه تبریک گفته از بارگاه ایزدی موفقیت های مزید شانرا با صحت و سلامتی آرزو میکنم.

 

به گفتۀ کلیم کاشانی:

موجم که سفر از وطنم دور نسازد

آوارگیم باعث دوری ز وطن نیست

 

واقعاً جای مسرت است که دانشمندان افغان در غربت ادای دَین میکنند و به همت قلم خود به خدمت مردم می شتابند، آثاری تألیف میکنند و از خود برای نسل های دیگر به یادگار می گذارند. افغانستان دراین چند دهه آماج حوادثی شد که شاید در تاریخ کهن خود کمتر با آن مواجه شده بود. مصیبت بالای مصیبت چنان افزون گردید که ورق های سیاه تاریخ را روی هم انباشت و نسل جوان کشور برای جستجوی حقایق در میان این همه سیاهکاری راه خود را گم کرد و تا هنوزنمیداند که کی حقیقت را می گوید. دراین حالت پر از ابهام اگر دانشمندی قلم بر میدارد و صادقانه میکوشد تا سیاهی ها را از روی حقایق بردارد، خدمت بزرگ برای راهیابی نسل جوان بسوی حقیقت انجام میدهد. او با اینکار نه تنها تاریخ را روشن می سازد، بلکه ذهنیت ها را نیز صیقل میدهد.

 

یکی از این دانشمندان استاد اعظم سیستانی است که عمری را در پی تحقیقات علمی در مسائل تاریخی و فرهنگی کشور گذرانیده و آثار متعدد اعم از کتابها، رساله ها و مقاله ها نوشته و به نشر رسانیده است، چنانکه بیش از چهار صد مقالۀ او در آرشیف پورتال وزین افغان جرمن آنلاین اقبال نشر یافته است. این دانشمند پرکار افغان ازطریق نوشته های خود به حیث یک شخصیت سرشناس علمی در داخل و خارج کشورچنان به شهرت رسیده  که ضرورت به معرفی همه جانبه ندارد. او  در سال 1938 در یک قریه دور افتاده ولایت نیمروز پا بعرصۀ وجود گذاشت، در جوانی به کابل آمد و در پوهنحی ادبیات و علوم بشری شامل گردید و بعد از فراغت به شغل معلمی پرداخت. در 1980 عضویت اکادمی علوم افغانستان را کسب کرد و از 1986 تا 1991 به حیث رئیس مرکز تحقیقات علوم اجتماعی در اکادمی علوم افغانستان ایفای وظیفه نمود. او شاهد و ناظر جنگ های داخلی در کابل بود و چندی بعد راه مهاجرت را در پیش گرفت و از مدت بیست سال است که در کشور سویدن اقامت دارد. 

 

در اینجا میخواهم چهار اثر ایشانرا که اخیراً به چاپ رسانیده اند، بطور مختصربه دوستان و علاقمندان کتاب و مسائل افغانستان معرفی دارم تا از مطالعۀ آن بهره مند شوند: 

 

1 ـ  «سیمای امیر آهنین ـ امیرعبدالرحمن خان در تاج التواریخ»:

این کتاب در هفت فصل و جمعاً 293 صفحه نوشته شده ودر سال 2013 به اهتمام محترم ولی احمد نوری آماده  و در مطبعه نشراتی دانش در کابل  چاپ گردیده است. طوریکه از عنوان کتاب برمی آید، مؤلف مطالب مندرج کتاب «تاج التواریخ» تألیف امیر موصوف را مورد بررسی و موشگافی قرار داده و به زوایای مختلف آن روشنی انداخته است. فصل اول از موضوع زندگی عبدالرحمن خان قبل از رسیدن بقدرت بحث میکند و فصل های بعدی به موضوعات خاص از جمله اعاده نظم و امنیت در کشور، هیرارشی یا سلسله مراتب قدرت، اصلاحات اجتماعی و اقتصادی، سوقیات امیر و سرکوبی شورشها و قیام ها  و نیز تعیین سرحدات اختصاص یافته و فصل اخیر تحلیل مقایسوی از دو مرحلۀ تاریخی و موقف گیری بعضی نویسندگان و محققان دیگر در باره این دوره و شخصیت امیر را در بر میگیرد. در این اثرمؤلف کوشیده تا خواننده را متوجه اهداف بزرگ امیر گرداند و قضاوتهای منفی مبنی بر استبداد امیر را از دست آوردهای مهم این دوره جدا سازد.

 

2 ـ  «نقش تاریخی وزیر فتح خان و خاندان او در دولت سدوزائی افغانستان»:

این کتاب در پنج فصل و دو ضمیمه و جمعاً در 395 صفحه به وسیله مؤسسه انتشارات دانش در کابل به طبع رسیده است: فصل اول حاوی مطالب مهم درباره نقش سردار پاینده خان و خاندانش در دولت سدوزائی میباشد و فصلهای بعدی هریک بطور جداگانه به موضوعات: نقش تاریخی وزیر فتح خان در دولت سدوزائی؛ قیام برادران بارکزائی و فرو پاشی دولت سدوزائی و به نقش سرداران قندهاری و قلمرو حاکمیت شان اختصاص یافته است. فصل اخیرکتاب شامل یک استنتاج کلی از رفاقت و رقابت دو قبیلۀ بارکزائی و سدوزائی میباشد که برآن دو ضمیمه افزود گردیده : یکی داستان شهزادۀ بُست و دیگر نقش خاندان شاغاسی که بر میگردد به لویناب شاغاسی شیردلخان و نقش این خاندان بزرگ از زمان سلطنت امیر دوست محمد خان تا پایان سلطنت شاه امان الله خان.

 

3 ـ «وضع حقوقی زنان افغان از عهد امانی تا عهد کرزی»:

این کتاب در شش فصل و جمعاً 376 صفحه تدوین شده و در سال 2013  به وسیله مؤسسه انتشارات دانش در کابل به چاپ رسیده است. مؤلف درفصل اول کتاب  وضع زنان را از عهد امانی تا کودتای ثور مطرح کرده و در فصل های بعدی مؤلف بالترتیب به  بررسی وضع زنان پس از کودتای ثور؛ وضع زنان در حکومت اسلامی مجاهدین، وضع رقتبار زنان درعهد امارت طالبان و بالاخره وضع زنان در عهد حکومت حامد کرزی پرداخته است. فصل ششم شامل شش مقالۀ مهم است که مؤلف از منابع مختلف گرد آورده و دراخیر کتاب گنجانیده است. خوشحالم که مؤلف محترم با کمال امانت داری علمی از کتاب اینجانب «زنان افغان زیر فشارعنعنه و تجدد» که در شش صد صفحه در 2006 در کابل چاپ گردیده، استفاده نموده و برمن منت گذاشته است که از ذکر خیر شان ممنونم.

 

4 ـ «دفاع از استقلال و شاه امان الله وجیبۀ ملی ماست»:

این کتاب مجموعۀ 26 مقالۀ است که جمعاً در 369 صفحه تدوین و در سال 2013 بوسیلۀ مؤسسه انتشارات میوند در کابل چاپ شده است. این مجموعه حاصل کار  تحقیقاتی مؤلف بوده و اکثر این مقالات قبلاً در نشریه های دیگر از جمله در پورتال وزین افغان جرمن آنلاین به نشر رسیده بودند که مؤلف کاری شایسته را مبنی بر گردآوری آن مقاله ها در یک مجلد انجام داده و کار را برای محققان بعدی آسانتر ساخته است.

 

قابل ذکر است زحماتیکه یک مؤلف برخود هموار میکند تنها در جمع آوری مواد و نوشتن اثر نیست، بلکه تایپ کردن و تصحیحات و نیز آماده کردن اثر از نظر تخنیکی برای چاپ و مرور مجدد قبل از چاپ و گذشته از آن  مصارف چاپ و حتی ارسال آن به دوستان همه بدوش مؤلف است ، در حالیکه در جوامع دیگر هر قسمت بعهده یک شخص و یا مؤسسه جداگانه میباشد. دراین حال مطبعه هم پول چاپ را ازمؤلف میگیرد و هم اگرکتاب بفروش برسد، پول فروش آن نیز بدست مؤلف نمی رسد. از این میتوان قیاس کرد که یک مؤلف افغان با چه زحمت و پرداخت چقدر پول میتواند یک اثرش را به چاپ برساند و این از خود گذری فراوان بکار دارد که شاید هرکس حاضر به قبول آن نگردد. من این از خود گذری و متانت را به جناب استاد سیستانی و هم کسانیکه در این راه قبول زحمت میکنند و آثاری از خود بجا می گذارند، تبریک و تهنیت می گویم وبه این احساس نیک شان ارج می نهم. خداوند متعال به عمر باصحت و سلامت شان بیفزاید تا مردم از فیض قلم و آثار شان بیشتر و بیشتر مستفید شوند . با ارادت